سوالات درس اول کتاب علوم اجتماعی پیش دانشگاهی جدیدالتالیف چاپ

1 -  جهان انسانی وجهان فرهنگی راتعریف کنید.جواب: جهانی که محصول زندگی ، اندیشه وعمل انسان است ، جهان انسانی است . به هویت فرهنگی جهان اجتماعی جهان فرهنگی گفته می شود.

2-   جهان انسانی وجهان فرهنگی چه رابطه ونسبتی با یکدیگردارند؟ جواب :  جهان فرهنگی و جهان اجتماعی بخشی از جهان انسانی است زیرا جهان انسانی دارای بعدفردی وبعداجتماعی است.

3-  جهان انسانی به چند بخش تقسیم می شوند؟  جواب: بخش فردی که مربوط به زندگی شخصی ، اخلاقی وروانی فرد است . بخش اجتماعی که مربوط به زندگی اجتماعی وارتباطات انسان هاست.

4-  بخش های فردی واجتماعی جهان انسانی هریک به چه نام های دیگری نامیده می شوند؟ جواب :  بخش فردی رابه جهان ذهنی وبخش اجتماعی رابه جهان فرهنگی  تعبیر می کنند. وقتی اندیشه محصور درذهن است جهان فردی ( ذهنی ) است. وقتی اندیشه دیگران تحت تاثیر قرار می دهد جهان فرهنگی ( اجتماعی ) است .

5-   جهان ذهنی باجهان فرهنگی چه رابطه ای دارند؟ جواب :  وقتی اندیشه ی فردی ازذهن به عمل درآید ودیگران را متاثرسازد  جهان فردی با جهان اجتماعی ( فرهنگی ) رابطه برقرارکرده است .  مثلا اندیشه ی خودمان را به صورت  گفتارونوشتاردرآوریم وبه دیگران تحویل دهیم .

6-  لایه های عمیق ( بنیادین ) ولایه های غیربنیادین ( سطحی) فرهنگ رابنویسید.  جواب : عقاید وارزش لایه های بنیادین ( عمیق ) وهنجارها ورفتارها غیربنیادین ( سطحی ) فرهنگ  هستند.

7-  لایه های عمیق فرهنگ بالایه های غیربنیادین فرهنگ چه رابطه ای دارند؟ جواب:  هرفرد براساس لایه های بنیادین فرهنگ خود(ارزش ها وعقاید ) رفتارمی کند  ،زندگی روزمره خودراتفسیر می کند ودرباره ی آنها تصمیم می گیرد.

8-  جهان فرهنگی  وجهان ذهنی چه رابطه ای بایکدیگردارند؟جواب : هراندیشه فردی ( ذهنی ) جهانی است که تفکراجتماعی را رشد می دهد. تفکراجتماعی برتک تک  افراد اثر می گذارد.این دوجهان  بایکدیگرتعامل متقابل دارند .جهان فرهنگی ارزش ها وعقایدرابرای فرد به وجودمی آورد. جهان ذهنی ارزش ها وعقایدرادرقالب هنجارها ورفتارهای عملی درمی آورد. مثلا جهان فرهنگی می گوید  خداپرست باش وظلم بداست. جهان ذهنی می گوید دزدی نکن وروزه بگیرو...

9-   منظورازجهان عینی چیست؟ چه ویژگی هایی دارد؟  جواب : جهان عینی جهانی است که خارج از اراده وفعل انسان هااست .1-محدودبه طبیعت نیست. 2- شامل  موجودات تکوینی  هم هست. 3- باجهان انسانی درارتباط است ولی تحت امرانسان نیست.

10-کسانی که جهان عینی رابه طبیعت محدود می کنند جهان راچگونه تقسیم بندی می کنند؟  جواب: 1- جهان طبیعت ( محسوسات ) 2- جهان ذهن( روان واندیشه انسان) 3- جهان فرهنگ ( عقاید،ارزش ها وآرمان های انسان )

11- متفکران مسلمان جهان عینی راچگونه یاد می کنند؟   جواب :  جهان تکوین  هم می گویند چون  محدودبه  طبیعت ومحسوسات نیست  وشامل امورعالم دیگر هم می باشد. مانند آخرت ، شهادت ، فرشته آسمانی  ، بهشت ، جهنم ، ملکوت ،کهکشان ها،  دنیا و...

12-   جهان انسانی باجهان عینی چه ارتباط وپیوندی دارد؟   جواب : جهان عینی با پدیده های  طبیعی وفوق طبیعی  خود درعالم هستی  برذهن  ( اندیشه ، روان ، اخلاق ) وفرهنگ ( عقاید،ارزش ها ورفتارها) اثرمی گذارد .

13-   درخصوص اهمیت ، ارتباط وتاثیرجهان های مختلف چه دیدگاه هایی وجوددارد؟  جواب : دیدگاه اول : جهان عینی همان جهان طبیعی است وتفاوتی بین علوم طبیعی وعلوم انسانی وجودندارد.ذهن وفرهنگ هم  هویتی مادی دارند مانند مارکسیست ها دیدگاه دوم :  طبیعت ماده بی جان وآماده برای پذیرش  انسان ها است  جهان فرهنگی است که طبیعت را معنا وشکل می دهد وفرهنگ فراتراز جهان ذهنی وجهان عینی وجهان طبیعی است مانند رئالیست ها دیدگاه سوم : هردوجهان  فرهنگی عینی  درتعامل هستندوجهان عینی  محدود به جهان طبیعی نیست وادراک هم محدودبه انسان ها نیست براساس حکمت خداونداست ولی این حکمت الهی  جهان فردی را بی مسئولیت نمی داند.

14-     نگاه قرآنی درخصوص جهان های عینی ،فرهنگی وانسانی چگونه است ؟  جواب : 1- جهان عینی فراتراز محسوسات وطبیعت است.  2- اداراک محدودبه جهان انسان ها نیست .  3- جهان عینی براساس حکمت الهی با انسان ها  ارتباط دارد. 4-  انسان هادرقبال  جامعه و فرهنگ خود مسئولیت دارند. 

15-  ازمنظرقرآن درچه صورتی جهان عینی برکات خودرابه روی انسان ها می گشاید ودرچه صورتی آنهارا پنهان می سازد؟  جواب :     هرگاه انسان ها اخلاق الهی داشته وجامعه نیز ازفرهنگ توحیدی برخوردارباشد جهان عینی برکات خودرا به روی انسان ها می گشاید واگررفتارافراد وفرهنگ آنها هویتی  مشرکانه داشته  باشد ظرفیت های الهی  وآسمانی پنهان می شوند. 

         فعایت های درس یک

16-    چگونه اندیشه فردی وارد حوزه فرهنگی می شود؟ جواب :  وقتی فردی  ذهنیت خودرابه عمل درمی آورد جهان فرهنگی راگسترش داده و اندیشه وارد حوزه فرهنگ شده است .  راه های ورود اندیشه به حوزه فرهنگ هنر ورفتارهای اجتماعی است.

17-    تفاوت موجودات جهان عینی با موجودات جهان انسانی درچیست؟ جواب :  جهان انسانی تحت امر اراده ی انسان است وبا انسان به وجود می آید ولی  جهان عینی خارج از فعل انسان است  وقبل وبعدازانسان هم وجودداشته وخواهدداشت. مثلا   رانندگی امری  مربوط به جهان انسانی است ولی خورشیدگرفتگی یا روزقیامت مربوط به جهان عینی  وتکوینی است .

18-    برخی از آیات قرآن کریم ازتعامل فعال جهان عینی باجهان فرهنگی واجتماعی رابنویسید.   جواب : آیه 44 سوره انعام : پس چون آنچه ازنعم الهی به آنها تذکرداده شدهمه رافراموش نمودندماهم  ابواب هرنعمت رابه روی آنها گشودیم تا به نعمتی که داده شدند شادمان گشت اند ناگاه به کیفر اعمالشان گرفتار کردیم که آن هنگام خواروناامید گردیدند.  آیه 41 سوره روم : فساد وپریشانی به کرده ی بد خودمردم درهمه ی برو بحر پدید آمد تاماهم کیفر بعضی اعمالشان  رابه آنها بچشانیم باشد  که پشیمان شده وبه درگاه خدا  بازگردند.

آیه 96 سوره اعراف : وچنانچه  مردم شهر ودیار همه ایمان آورده وپرهیزکار می شدند همانا مادرهای برکات آسمان وزمین رابرروی آنها می گشودیم ولیکن چون تکذیب آیات کردند ماهم سخت به کیفرکردار زشتشان رسانیدیم.                                                                                           

سوالات  ، فعالیت ها و پاسخ های درس دوم علوم اجتماعی

پیش دانشگاهی چاپ جدید(91)

1-    کدام موجودات ازتاریخ مشترک برخوردارند؟ مثال بزنید.

جواب: موجوداتی که ازهویت مشترکی برخوردارند

2-    به دلیل کدام توانایی برخی ازموجودات درمناطق مختلف جغرافیایی یافت می شوند؟ جواب: به دلیل توان انطباق وسازگاری با محیط

3-    چگونه انسان امکان سازگاری با شرایط مختلف جغرافیایی راپیدا می کند؟  جواب : آدمی بافعالیت های انسانی وفرهنگی خود وازطریق تصرفاتی که درطبیعت انجام می دهد امکان سازگاری با شرایط مختلف جغرافیایی راپیدامی کند.

4-    چرا فرهنگ ها، اخلاق ها وتاریخ بشر یکسان ومشترک نیست؟ جواب: زیرا انسان هااز عقایدوارزش ها وهویت های متفاوتی برخوردارند.

5-    فرهنگ هاازنظرقابلیت گستره ی جغرافیایی ،تداوم وانتقال چنددسته اند؟ جواب: 1-فرهنگ هایی که درطول زمان دریک سرزمین واحد به وجودآمده اند وفرهنگ هایی که درزمان واحددرسرزمین های متعددبه وجودآمده اند. 2- فرهنگ هایی باعمرکوتاه  وفرهنگ هایی بادوام طولانی3- فرهنگ هایی که قابلیت عبورازمرزهای جغرافیایی رادارندوجهانی می شوند ، فرهنگ هایی که ناظربه قوم خاص ومحدوده ی خاص جغرافیایی  هستند.

6-    کدام فرهنگ ها قابلیت وظرفیت جهانی شدن ندارند؟ جواب:1- فرهنگ هایی که ارزش ها وعقاید آنهاناظربه قوم ومنطقه خاصی است2- نگاهی سلطه جویانه نسبت به دیگر اقوام ندارند.

7-    فرهنگ هایی که به سوی جهانی شدن حرکت می کنند چنددسته اند؟ جواب: 1- فرهنگی که عقاید،رفتاروارزش های آن ناظربه قوم یامنطقه یا گروه خاصی است مانند صهیونیست ها که متوجه نژادخاص بارویکردخاص مادی هستند.2- فرهنگی که عقاید،ارزش ها وهنجارهایش درخدمت قوم خاصی نیست وازسعادت همه انسان ها سخن می گویدمانند فرهنگ اسلامی

8-    فرهنگ سرمایه داری (فرهنگ سلطه ، فرهنگ استکبار)ازچه ویژگی هایی برخورداراست؟ جواب: 1- ثروت وقدرت درکانون توجه اوست.2- کشورهای دیگررادرپیرامون قدرت وثروت به خدمت می گیرد.3- تسلط یک قوم ،جامعه وگروه خاص رابردیگران دنبال می کند.4- دیگران را به ضعف وناتوانی می کشاند.

9-    کدام فرهنگ ها ازعقاید و آرمان های مشترک انسانی سخن می گویند؟ جواب: فرهنگی که درخدمت گروه وقوم خاصی نیست وسعادت همه انسانها رادنبال می کند.

10-کدام فرهنگ ها  شایستگی حرکت به سوی یک فرهنگ جهانی رادارند؟            جواب:   1- عقاید،ارزشها وآرمان هایشان موافق فطرت آدمیان باشد. 2-  هنجارهاورفتارش مطابق با آرمان ها و عقایدش باشد.

11-فرهنگ حق  چه نوع فرهنگی است؟ جواب: فرهنگی که عقاید، ارزش ها ورفتارهایش مطابق نیازهای فطری  انسان ها باشد.

12-مدینه ی فاسقه فارابی چه  نوع جامعه ای است؟ جواب :  جامعه ای که عقایدوارزش هایش حق است ولی هنجارها ورفتارهایش موافق با آن عقایدوارزش هانباشد.

13- فرهنگ مطلوب جهانی ازچه ویژگی های عام وجهان شمولی بایدبرخوردارباشد؟ جواب: حقیقت، معنویت،عدالت ،حریت (آزادگی ) مسئولیت وعدالت .

14-چرا حقیقت یکی از ویژگی های فرهنگ جهانی مطلوب است؟ جواب: زیرافرهنگی که به حقیقتی قایل نباشدنمی تواند ازمعیارسنجش ارزش ها برخوردارباشدوتوان دفاع عقیدتی ازخودراندارد.

15-چه نوع فرهنگ هایی درصورت گسترش انسانیت رابابحران های روحی وروانی گرفتار می سازند؟ چرا؟ جواب: فرهنگ هایی که فقط به نیازهای مادی انسان توجه می کنند.زیراازپاسخ به پرسش های بنیادین درباره مرگ وزندگی، سعادت معنوی وابدی انسان ها ناتوان و غافل اند.

16-چرامعنویت یکی از ارزش های فرهنگ مطلوب جهانی است؟ جواب: چون این فرهنگ می تواندبه پرسش های بنیادین انسانهادرخصوص مرگ وزندگی وسعادت معنوی وابدی پلسخ دهد ومانع بحران های روحی انسان ها می شود.

17- ارزش عدالت وقسط چه تاثیری درفرهنگ جهانی دارد؟ جواب: مانع پایمال شدن حقوق انسان ها ودوقطبی شدن جهان وبهره کشی ظالمانه می شود.

18-حریت وآزادگی درمعنای راستین چگونه است؟ جواب: آزادی ازقیدوبندهایی که مانع از رسیدن آدمی به حقیقت و حقوق انسانی اش می شود.

19- انواع آزادی وحریت را توضیح دهید: جواب: 1- آزادی که انسان راازمعنویت وبندگی خدادورمی کند.2- آزادی که وسیله ای برای رسیدن به خدا است.

20- کدام ارزش هایک فرهنگ رادربرابر فرهنگ های رقیب مقاوم می سازند؟ وزمینه سازگسترش آن هستند؟چرا؟ جواب: مسئولیت وتعهد زیرا  رویکردهای تقدیرگرایانه  وغیرمسئولانه  مقاومت فرهنگی را ازبین برده وزمینه سازنفوذ وتسلط بیگانگان هستند.

21-فرهنگی که مطلوبیت جهانی داردبایددارای چه سطوحی ازعقلانیت باشد؟ جواب: 1- عقلانیتی که ازجهان بینی وارزش های آن دفاع کند. 2- عقلانیتی که  براساس ارزش هاوعقایدخودبه نظام سازی ومدیریت اجتماعی  بپردازد.

22-درچه صورتی فرهنگ دچارنسبیت می شود؟ جواب : درصورتی که  ازعقلانیتی برخوردارنباشدکه ازجهان بینی وارزش های کلان، ولایه های بنیادین وهویتی خود دفاع کند.

23-درچه صورتی فرهنگی که ادعای جهانی دارد ناکام می ماند؟ جواب: درصورتی که 1-فرهنگ نتواندبرمبنای ارزش ها وعقایدخودیک نظام جهانی تعریف کند. 2- فرهنگ نتواندمسیرحرکت به سوی یک نظام  رابرای عبورازشرایط متغییر ومتحول اجتماعی ترسیم کند.

   فعالیت های درس دوم :

24-درسرزمین پهناور ایران درطول تاریخ چه فرهنگ هایی شکل گرفته اند؟چه عناصری ازاین فرهنگ هاباقی مانده است؟ جواب:1- ایران باستان باعناصر: نوع دوستی،عدالت خواهی، دین مداری،خانواده وقداست آن،عفاف، عیدنوروز، اهمیت نور،2-ایران اسلامی باعناصر:  آخرت ، توحید، علم آموزی، خانواده وجایگاه زن ، عدالت 3- ایران معاصرباعناصر: مقاومت ، مشروطه ، استکبارستیزی، بازگشت به خویشتن ، انقلاب ، هویت یابی ، مقاومت فرهنگی

25-نمونه های تاریخی فرهنگ هایی که عقاید وارزش های آنها باهنجارها ورفتارهایشان ناسازگاراست بنویسید. جواب :1- جوامع غربی به نام دموکراسی کشتارمی کنند .2- الجزایربه نام دموکراسی انتخابات آزادرابرهم زد. (1990) 3- دراروپاکسی حق مخالفت باهالوکاست راندارد. 4- درجامعه ی خودمان همه اخلاص عمل ندارند وفاصله  ارزش ها وعمل به وجودآمده است.(ارزش های عملی باسکولاریسم عملی تناسب ندارد. )

26-ارزش آزادی درفرهنگ اسلامی وفرهنگ سکولارغربی چه تفاوتی دارد؟ جواب: 1- مرزآزادی غربی منافع دیگران است ولی آزادی اسلامی  نزدیک شدن به خدااست. 2- آزادی غربی نوعی اسارت انسان درمادی گرایی است ولی آزادی اسلامی  آزادشدن انسان برای رسیدن به خدااست .( آزادی ازنفس اماره) 3- آزادی غربی انسان را ازمعنویت وبندگی خدادورمی کندولی آزادی اسلامی  راهی برای رسیدن به خدااست.

  سوالات وفعالیت های همراه باپاسخ درس سوم کتاب علوم اجتماعی پیش دانشگاهی ( سال چهارم ) چاپ جدید شهریور1391

1-    مدینه ی تغلب  درگونه شناسی فارابی چگونه جامعه ای است؟ جواب: جامعه ای که سلطه بردیگرجوامع راارزش اجتماعی برتر خودمی داند.

2-     درگذشته امپراتوری ها چگونه شکل می گرفتند؟ جواب: ازطریق کشورگشایی  باقدرت نظامی  وحضورمستقیم سربازان پیروز

3-    سلطه و غلبه اقوام بردیگران درتاریخ گذشته چگونه بوده است ؟ جواب : غلبه ی نظامی باحضورمستقیم قوم مهاجم درمناطق جغرافیایی تحت سلطه ( البته درهمه موارد بسط فرهنگی قوم غالب را به دنبال ندارد.)

4-    درگذشته اقوام شکست خورده  دراثرحمله ی نظامی چگونه باردیگربه استقلال می رسیدند؟ ودرچه صورتی گروه مهاجمان رادرخود هضم می کردند؟  جواب : درصورتی که قوم مغلوب هویت فرهنگی  خودراحفظ کن با ضعیف شدن  تدریجی قدرت نظامی مهاجم ، می تواندباردیگراستقلال سیاسی  خودرا به دست آورد. واگرازفرهنگ غنی وقوی برخوردارباشد می تواند گروه مهاجم رادرفرهنگ خودهضم کندمانند ایرانیان مسلمان که  مغولان رادرخودهضم کردند.

5-    چرا امپراتوری مغول  منجر به  فرهنگ جهانی نشد؟ جواب: زیرا  فرهنگ مغولان فرهنگی  قومی وقبیله ای بود وشایستگی لازم رابرای یک فرهنگ جهانی  نداشت وسریعا تحت  تاثیرفرهنگ جوامع مغلوب خود قرارگرفتند.

6-    نمونه هایی از جهان گشایی که منجربه جهانی شدن فرهنگ نشدمثال بزنید. جواب:  فتوحات  ایرانیان باستان ، تصرفات مغولان

7-     مغولان تحت تاثیر هویت فرهنگی کدام جوامع مغلوب قرارگرفتند؟ جواب: چین ، هند ،  ایران

8-    ویژگی اغلب جهان گشایی ها وامپراتوری ها چه بود؟  جواب : 1- سرزمین های تصرف شده به تدریج  استقلال می یافتند. 2-  با کشتارها وخسارات  انسانی واقتصادی فراوان همراه بود.

9-    واژه امپریالیسم وانواع آن راتوضیح دهید . جواب : ازواژه امپراتوری گرفته شده و به نوع سلطه ای اطلاق می شود. 1- امپریالیسم سیاسی : اشغال نظامی جوامع ضعیف است . 2- امپریالیسم  اقتصادی :  اشغال  بازار، مواد خام  وقدرت اقتصادی  دیگرجوامع. 3- امپریالیسم فرهنگی: مقاومت فرهنگی  جامعه تحت سلطه سیاسی واقتصادی فروریزد وبرتری فرهنگی  جامعه مسلط پذیرفته شود.

10-واژه های استعمار ومستعمره راتعریف کنید وبنویسیدازچه زمانی شروع شدوبه اوج رسید؟  جواب: اشغال یک سرزمین باتوسل به قدرت سیاسی ونظامی استعماراست وکشور تحت سلطه استعمار ، مستعمره است . ازقرن 15 به بعدتوسط اروپاییان شروع شد ودرقرن 19 به اوج رسید و مستعمراتشان از35 درصدبه 67 درصدرسید .

11-دلیل موفقیت وگسترش استعمار اروپاییان چه بود؟  جواب: 1- پیشرفت درزمینه ی دریانوردی 2- فنون نظامی واقتصاد صنعتی اروپا

12-دردوران استعمار عملکرد اروپاییان درقاره امریکا  وجزایراقیانوس ها چگونه بود؟ جواب: به نسل کشی وازبین بردن ساکنان بومی پرداختند.15 میلیون سرخ پوست راکشتند ومناطقی( کوبا،هائیتی، نیکاراگوئه وسواحل ونزوئلا) راخالی ازسکنه کردند.

13-انواع استعمار درطول تاریخ چندنوع  بوده است ؟ جواب: استعمار کهن با غلبه وتسلط نظامی برجوامع تحت سلطه 2- استعمار نوباغلبه اقتصادی برجوامع تحت سلطه 3- استعمارفرانو باغلبه فرهنگی برجوامع تحت سلطه

14-ویژگی های  استعمار نو را چیست ؟ جواب : 1- پس از شکل گیری جنبش های استقلال طلبانه کشورهای مستعمره درقرن بیستم به وجود امد. 2- ازمجریان بومی وداخلی کشورهای مستعمره استفاده می کردند. 3- برای به قدرت رساندن نیروهای وابسته ازکودتای نظامی  استفاده می کردند.4-  شکل غلبه ی انها اقتصادی ووابستگی  ساختارهای اقتصادی ، سیاسی و مالی بود وکنترل بازار  وسیاست  مستعمرات رادردست می گرفتند.

15- انواع استعمار (قدیم ، نو وفرانو) درچه  نکته ای اشتراک  دارند؟ جواب : هرسه فراورده ی فرهنگ سلطه ی غرب  هستند.

16- استعمار قدیم با استعمار نو چه تفاوت هایی داشته است ؟ جواب : 1- استعمار قدیم  باغلبه ی نظامی وسیاسی بوده است ولی استعمارنو باغلبه ی اقتصادی وسیاسی 2- مجریان استعمار قدیم بیگانه وخارجی بوده اند( حضورآشکار استعمارگران ) ولی مجریان استعمار نو بومی وداخلی ( حضور  غیرمستقیم وپنهان استعمارگران )محسوب می شدند .

17- استعمار نو دارای چه ویژگی هایی است ؟ جواب : 1- بیشترازابزارهای فرهنگی، علمی  ، رسانه ای وفناوری استفاده می کند.2- استعمارگران ومجریان هردوپنهان اند. 3- هویت فرهنگی( عقایدوارزش ها) دیگرکشورهاهدف قرارمی گیرد.4- سلطه ی غرب برهمه جهان راتحت پوشش جهانی شدن دنبال می کند.

  فعالیت های درس سوم :

18- فرهنگ سلطه به دنبال چه نوع تاثیرات فرهنگی برجوامع مغلوب است ؟ جواب:تضعیف مقاومت فرهنگی ، ایجادتزلزل وتحول فرهنگی درقوم مغلوب ، تحقیرفرهنگی قوم مغلوب ، هویت زدایی  فرهنگی قوم مغلوب، استعمارفرهنگی

19-درباره عملکرد اروپاییان  درقاره ی آفریقا بنویسید. جواب:دربعدنظامی :به تسخیر آفریقا پرداختند. دربعد اقتصادی: بازارها ، منابع ومواداولیه ی آفریقا اشغال شد  ودروجه فرهنگی :زبان وادبیات  بسیاری ازکشورهای آفریقایی انگلیسی وفرانسه  شده است .

20-درباره مراحل گسترش نظام سلطه غرب ووجه غالب هرمرحله گفت وگو کنید.آیا وجه غالب هرمرحلیه ،درمراحل دیگروجودندارد؟ جواب: دراستعمار قدیم وجه غالب قدرت نظامی با حضورمستقیم نیروهای استعمارگراست. (مجریان بیگانه اند)دراستعمارنو وجه غالب اقتصادی با حضور غیرمستقیم استعمارگراست .( مجریان بومی وداخلی اند. ) دراستعمار فرانو وجه غالب  فرهنگی باابزار فناوری رسانه ای است ( مجریان بومی وسیاست هانیز ظاهرابومی اند. ) می توانند این وجوه بایکدیگرهمزمانی داشته باشند ، مثلا دراستعمارقدیم گاهی  هم استعمارسیاسی ،هم اقتصادی و هم فرهنگی بوده است ، نمونه ی آن مستعمرات آفریقایی  

سوالات و فعالیت های درس چهارم همراه باپاسخ

1-    ویژگی ها ، ارزش ها وتوان مندی های جهان اسلام برای  ساختن یک فرهنگ جهانی چیست؟  جواب : 1- اصول اعتقادی وارزش های آن ثابت است.(خاص یک نسل ویک عصرنیست.). 2- اصول وارزش هایش  بانظام آفرینش  وفطرت آدمیان مطابقت دارد .

2-    ویژگی های انسان ازدیدگاه اسلام  چیست ؟  جواب: 1- انسان موجودی مختار، مسئول ومتعهد است .2- انسان خلیفه خدادرزمین است .3- انسان فطرتی الهی وکرامتی ذاتی دارد. 4- سعادت انسان در نزدیک شدن به خدا است. 5- شقاوت انسان درفراموشی خود، خدا ومحدودکردن زندگی به این جهان است . 6- انسان  مسئول آبادی  این جهان وپرهیزازفساداست.

3-    جایگاه  عقل دردیدگاه ا سلام چگونه است ؟  جواب: عقل درفرهنگ اسلام  محبوب ترین مخلوق خداست وپیامبران برای برانگیختن عقل مبعوث شده اند.

4-    پیامبران  به چه منظوری مبعوث شده اند؟ جواب: پیامبران برای برانگیختن عقل ، اجرای  عدالت  وجلوگیری ازتراکم ثروت دردست  اغنیا وآزادسازی  مستضعفان ازحاکمیت مستکبران وحاکمیت حق مبعوث شده اند.

5-    مراحل گسترش فرهنگ اسلامی  درمقاطع تاریخی را نام ببرید . جواب : 1-عصرنبوی 2- دوران خلافت  3- دوران استعمار  4- بیداری اسلامی

6-    ازمراحل گسترش فرهنگ ا سلامی  عصرنبوی رابه اختصار  توضیح دهید .  جواب: پیامبر آیات توحیدی را در جامعه جاهلی قبیله ای عربستان  تبلیغ نمود. پس از13 سال مقاومت دربرابرفشارهای  قبیله ای حکومت ا سلامی  تشکیل داد و10 سال به رفع موانع  سیاسی آن پرداخت. به امپراتورهای زمان  خودبرای پذیرش ا سلام دعوت نامه فرستاد.  گروه های مختلف  شبه جزیره درسال نهم هجرت  برای پذیرش ا سلام به مدینه آمدند.

7-    ازمراحل گسترش فرهنگ ا سلامی  دوران خلافت  چگونه بود؟  جواب: اززمان رحلت  پیامبرتا خلافت امویان ، عبا سیان  وعثمانیان ادامه داشت. پس از فتح مکه ( سال هشتم هجرت ) مقاومت دربرابرارزش های ا سلامی از صورت آشکار  درپوشش  نفاق پنهان شد ومناسبات عشیره ای وقبیله ای  درآن راه یافت . اما ارزش های  ا سلامی  فارغ از عملکرد قدرت های سیاسی  درسایرسرزمین ها گسترش یافت وفرهنگ  گروه های مهاجم رادرون خودهضم کرد.

8-    چرا قدرت هایی مانند سلجوقیان، مغولان ، عثمانی و... مانع از آن می شدند که ظرفیت ها و ارزش های اجتماعی  فرهنگ ا سلامی به طور  کامل آشکارشود؟  جواب: زیرا این قدرت ها درچارچوب عادات تاریخی وفرهنگ قومی وقبیله ای رفتار می کردند.

9-    دوره استعمار چه تاثیراتی برفرهنگ ا سلامی داشته است ؟  جواب : 1- بخش هایی از جوامع ا سلامی را تحت نفوذ سیاسی ، نظامی خود درآوردند. 2- رجال سیاسی  جوامع ا سلامی را ازطریق  قدرت  نظامی و صنعتی   مقهورخوساختند. 0  3- قدرت سیاسی قومی وقبیله ای جوامع ا سلامی را ازطریق سازش با دولت های غربی  باقدرت  استعمارگران پیوند زدند.

10-منظورازاستبداد استعماری چیست ؟ چگونه به وجودذ آمد؟ جواب : وقتی استبداد ایلی وقومی با استبداد استعمارگران غربی پیوند خورد استبدادجدیدی که جنبه استعماری داشت به وجودآمد .

11-درمراحل  گسترش فرهنگ ا سلامی عصربیداری  از چه ویژگی هایی برخورداراست ؟  جواب : 1- مقاومت  دربرابرنفوذ وسلطه غرب 2- متفکران اسلامی خطرات سلطه فرهنگ غرب وفراموشی فرهنگ وهویت ا سلامی را گوشزدکردند. 3-  باروی کارآمدن انقلاب ا سلامی مکاتب وروش های  غربی مقابله با  سلطه استعمار( ناسیونالیسم ، ملی گرایی ، مارکسیسم ) کنارگذاشته شد.4- مرحله نوینی درگسترش فرهنگ ا سلامی  با الهام ازانقلاب ایران به وجود آمد.

 فعالیت های درس چهارم :

12-اصولی که یک فرهنگ جهانی باید داشته باشد رادرآموزه های ا سلامی جست وجو کنید . جواب :  هستی شناسی توحیدی ، عدل وداد ، عقلانیت ، حقیقت ، خلیفهً الهی بودن انسان .

13-درباره چگونگی گسترش فرهنگ ا سلامی دربین مسلمانان آسیای جنوب شرقی  توضیح دهید . جواب : بنگلادش  ازطریق بازرگانان عرب ، اندونزی ازطریق بازرگانان مسلمان هندی ، تایلند از طریق شیخ احمدقمی ، تانزانیا ازطریق بازرگان مسلمان  ایرانی (آفروشیرازی)

14-درباره بخشی از ارش های اجتماعی ا سلام که با حاکمیت های قبیله ای وقومی  نادیده گرفته می شدند توضیح دهید. جواب : تقواکم رنگ شدوارزش های خونی ونژادی رشدکرد.  تبعیض ها جای عدالت راگرفت . زهد وساده زیستی  به تجملات تبدیل شد . برابری وبرادری  به قوم مداری تبدیل شد . استبداد ایلی وقبیله ای جای آزادی راگرفت.

15-عملکرد استبداد ایلی قاجاررابااستبداد استعماری رضاخان مقایسه کنید.  جواب :  استبداد قومی  ایلی با مذهب درگیری نداشت وشاهان ظاهرا دینی بودند امااستبداد استعماری  رضاخان  چون درراستای تامین نیازهای مادی غرب بود پوشش ظاهری دینی هم نداشت ومستقیمابادین مبارزه می کرد .

16- درباره تاثیرات صدساله ی اخیرناسیونالیسم درجهان ا سلام توضیح دهید . جواب : وحدت امت ا سلامی مخدوش بود. هویت سازی سکولار بود . اختلافات نژادی افزایش یافته بود . مقاومت  اسلامی ضعیف شده بود .